پوكى استخوان چيست؟
استئوپروز يا پوكى استخوان شايعترين بيمارى متابوليك استخوان است كه در آن توده استخوانى و يا دانسيته استخوانى كاهش يافته و بنابراين استحكام استخوان كم شده و استخوان در معرض شكستگى قرار مى گيرد. هرچه پوكى استخوان بيشتر باشد استحكام استخوان کمتر شده و بنابراين شانس شكستگى بيشتر مي‌گردد. پوكى استخوان را بيمارى خاموش نيز مي گويند چرا كه روندى پيشرونده وخاموش دارد و همراه با علائم خاصى نبوده و اولين علامت آن مي‌تواند شكستگى استخوان باشد.
همانگونه كه بيماران دچار فشار خون درمعرض سكته مغزى هستند بيماران با پوكى استخوان نيز در معرض شكستگى مي‌باشند، بنابراين هدف از تشخيص و درمان در بيماران با فشار خون جلوگيرى از سكته مغزى و هدف از تشخيص و درمان بيماران با پوکى استخوان جلوگيرى از شكستگى مى‌باشد.
قابل ذكر است پوكى استخوان، قابل پيشگيرى، قابل تشخيص و قابل درمان بوده و تشخيص به موقع آن مي‌تواند از عوارض بعدى ازجمله شكستگى جلوگيرى نمايد.
تشخيص پوكى استخوان :
مردان و زنان بالاى سن ٦٠ سال در ريسک بالاترى براى ابتلا به پوكى استخوان نسبت به ساير افراد قرار دارند. هر چند امكان ابتلا به پوكى استخوان و استئوپنى در سنين جوانى نيز امكان پذير است. به دليل اينكه پوكى استخوان هـيچگونه علائمى ندارد، در صورتيكه هر فردى علائم خطر و يا ريسك فاكتور را در خود ديد بايد به پزشک مراجعه كند. با مراجعه به پزشک پوكى استخوان قابل تشخيص، قابل پيشگيرى و قابل درمان است و پزشک بنا بر شرح حال شما در صورت صلاحديد و وجود ريسك فاكتورها، انجام تست تراكم استخوان (BMD) را به شما پيشنهاد مى‌كند.
تست تراكم استخوان چيست :
گرافى‌هاى معمولى قادر به اندازه گيرى تراكم استخوان نمى‌باشد وجهت تشخيص تراكم استخوان (BMD)، از تكنيک‌هاى اختصاصى ترى استفاده می‌گردد. روش‌هاى متفاوتى جهت اندازه گيرى تراكم استخوان وجود دارد ولى سنجش تراكم استخوان به روش DXA متداول‌ترین روشى است كه مورد استفاده قرار مى‌گيرد.
DXA، اشعه ايكس بسيار ناچيزى مي‌باشد كه قادر است درصدهاى ناچيز كاهش توده استخوان را مشخص كند. در اين روش امكان تشخیص تراكم تمام بدن وجود دارد، هر چند كه انجام تراكم استخوان از ناحيه لگن و ستون فقرات كافى مى باشد.
چند نكته در مورد تست تراكم استخوان :
انجام اين تست هيچگونه خطر و عوارضى براى بيمار ندارد.
ميزان اشعه ايكس استفاده شده در اين تست بسيار ناچيز بوده و مقدار آن از ميزان اشعه ايكسى كه به صورت طبيعى، در طول روز و از طريق نور خورشيد به بدن هر فرد مى‌رسد، كمتر می‌باشد.
جهت انجام تست تراكم استخوان نياز به آمادگى قبلى نمى‌باشد.
جهت انجام تست نياز به استفاده از داروی خاصی نمى‌باشد و در طول انجام تست دارويى تزريق نمى‌گردد.
جهت انجام تست تراكم استخوان، لازم نيست ناشتا باشيد.
انجام تست تراكم استخوان در بيماران باردار توصيه نشده است و در صورتيكه باردار هستيد و يا مشكوک به بارداری هستيد، به پزشک خود اطلاع دهيد.
مصرف كلسيم، ويتامين D و يا هرگونه داروى ديگری، بر روى نتيجه تراكم استخوان تأثير ندارد.
نتيجه تست تراكم استخوان :
بعد از انجام تست تراكم استخوان، نتيجه تست شما يعنى مقدار توده استخوانى بر حسب ميلى گرم بر سانتى متر مربع، با متوسط تراكم استخوان افراد جوان جامعه (T-score) و افراد هم سن وسال شما در جامعه (Z-score) مقايسه مي‌گردد.
هدف از درمان پوكى استخوان
هدف از درمان پوكى استخوان كاهش ريسک شكستگى مى‌باشد. بعد از يائسگى ريسک شكستگى به دلیل پوكى استخوان شديداً افزايش مى‌يابد و تشخيص ودرمان اين بيماری باعث جلوگيرى از شكستگى و نجات بيمار مي‌گردد. اينگونه شكستگي‌ها ، اكثراً در ستون فقرات، لگن (هيپ) و مچ دست اتفاق مى‌افتد، كه هر كدام عوارض خاص خودشان را دارند. آمار نشان داده از هر سه خانم بعد از سن يائسگى و از هر پنج مرد بالاى سن پنجاه سالگى يكى دچار شكستگى مي‌گردد.
شكستگيهاى لگن:
اين شكستگى غالباً در گردن استخوان فمور اتفاق مى‌افتد و جهت درمان آن نياز به عمل جراحى مى‌باشد. به دليل اينكه اينگونه بيماران اگثراً كهنسال بوده و بيماريهاى زمينه‌اى همراه، از جمله ديابت، فشار خون و مشكلات قلبى عروقى دارند ، درمان آنها مشكل و همراه با عوارض و مرگ و مير مى‌باشد. آمار نشان مى دهد حدود 20 الی 25 درصد از بيمارانى كه دچار شكستگى گردن فمور شده‌اند فوت مى‌كنند و حدود 25 درصد نیز دچار معلوليت مي‌گردند.
شكستگيهاى ستون فقرات:
شكستگيهاى ستون فقرات به مرور زمان در بيماران كهنسال كه دارى پوكى استخوان هستند اتفاق مى‌افتد و به دليل اينكه عارضه شديداً حادى ندارد اكثراً تشخيص داده نشده و درد غالب اين بيماران، به حساب ساير علل كمر درد گذاشته مي‌شود. بنابراين اينگونه بيماران دچار كوتاهى قد و كيفوز يا گوژ پشتی مي‌شوند. درمان اينگونه بيماران در مرحله اول استفاده از داروهاى ضد پوكى استخوان و بريس مي‌باشد و در مراحل بعدى كيفو پلاستى و ورتبراپلاستى انجام مي‌شود.
شكتگي‌هاى مچ دست:
شكتگي‌هاى مچ دست غالباً در یک سوم تحتانى استخوان راديوس اتفاق مى‌افتد و به آن شكستگى كاليس مى گويند. اكثراً با جا اندازى و گچ گيرى زير بيهوشى عمومى درمان مي‌شود و در موارد خاصى نيز نياز به پين گذارى دارند. بيمارانى كه دچار اين شكستگى مي‌شوند هشداريست كه امكان شكستگى در ساير نقاط بدن بخصوص در هيپ وجود دارد.
